دامپزشکی دانشی تجربی است که به شناخت، درمان و پیشگیری بیماریهای حیوانات به غیر از انسان (non-human animals) میپردازد. در این رشته به بیماریهای مشترک انسان و دام پرداخته میشود. دامپزشکی دانشی کهن است و در ایران قدیم از دامپزشک به عنوان بیطار یاد شده است. واژه انگلیسی دامپزشکی (veterinary) برای اولین بار توسط توماس براون در سال ۱۶۴۶ به کار رفت.
دامپزشکی صرفا به معنای درمان یک بیماری در دام نیست، بلکه این رشته نقش موثری در بهداشت عمومی و ارتقای سلامت جامعه دارد و با فقدان دامپزشکی، بدون شک بخشی از سلامت جامعه به خطر خواهد افتاد. در قانون سازمان دامپزشکی کلمه دام به حیوانات اهلی، طیور، ماهی، زنبور عسل، کرم ابریشم، حیوانات آزمایشگاهی و حیوانات باغ وحش اطلاق میشود و مقصود از کنترل بهداشتی، بازرسی و اقداماتی است که از لحاظ پیشگیری و مبارزه با امراض دامی و بیماریهای مشترک بین انسان و دام لازم و ضروری است.
در سفرنامه فیثاغورس در مورد زرتشت و آیین او نکته جالبی وجود دارد و آن اینکه زرتشت از فن دامپزشکی و درمان حیوانات اطلاع داشته است. در کتاب اوستا میتوان نکات متعددی درباره پرورش حیوانات و روش درمان بیماریهای دام مشاهده کرد. در این کتاب برای اولین بار با طبقهبندی حیوانات روبهرو میشویم. مسئولیت پرورش و درمان بیماریهای حیواناتی چون اسب، گاو، گوسفند، شتر، سگ و پرندگان به عهده دامپزشکان بوده است؛ به همین دلیل آنها دارای مقامی ارجمند و باارزش بودهاند.
علاوه بر این چون اسب در ارتش ایران باستان نقش بسیار ارزنده و مهمی داشته است؛ بنابراین دامپزشکانی که عهدهدار تربیت و پرورش و همچنین درمان بیماریهای آنها بودهاند، دارای مقامی بسیار والا هستند. چنانکه رئیس اداره دامپزشکی ارتش در زمان داریوش دارای مقام سپهبدی و فرماندهی دسته سواره نظام بوده است. فن دامپزشکی در حدود ۵۰۰ سال بعد از میلاد مسیح در ایران به صورت علمی و کلاسیک درآمده است.
دامپزشکی نوین در ایران
در سال ۱۲۹۰ هجری شمسی که دولت ایران تصمیم گرفت تشکیلات ژاندارمری نوینی را پایهگذاری نماید، از دولت سوئد عدهای کارشناس نظامی برای تأسیس ژاندارمری استخدام نمود که به همراه افسران سوئدی دو نفر دکتر دامپزشک نیز بودند. این دو نفر افسر دامپزشک به اتفاق دامپزشکان اقدام به تأسیس مدرسه دامپزشکی برای تربیت کادر مورد احتیاج ارتش نمودند.
در سال ۱۳۱۱ بنای دانشکده دامپزشکی ابتدا به صورت مدرسه و بعدها به صورت دانشکده گذارده شد. در ابتدای امر این دانشکده زیر نظر وزارت کشاورزی بود ولی بعد با اعزام تعداد قابل ملاحظهای دانشجو به کشور فرانسه و مراجعت ایشان از وزارت کشاورزی جدا شده و ضمیمه دانشگاه تهران شد. گفتنی است که در بیشتر کشورها از جمله ایران دامپزشکان در تحقیقات پایه پزشکی نقش مهمی دارند، برای مثال پزشکان ایرانی عامل تب مالت انسان و سقط جنین دام را به کمک پزشکان سایر کشورها کشف کردند. این توانایی از آنجا نشأت میگیرد که از یک طرف کار با دام محدودیت کار با انسان را ندارد؛ یعنی میتوان بر روی تعداد زیادی از حیوانات با وجود احتمال بیماری یا مرگ آزمایش نمود و از سوی دیگر یک دامپزشک دید وسیعتری درباره حیوانات دارد و میتواند درباره حیوانات مختلف تحقیق کند.
مهارتهای لازم
یک دامپزشک باید به زیستشناسی علاقهمند باشد، به زبان انگلیسی تسلط داشته و قدرت تجزیه و تحلیل بالایی داشته باشد. چون بیمار او نمیتواند درد خود را بیان کند، دامپزشک باید خود موفق به شناخت بیماری گردد. بدون شک دانشجوی این رشته باید از سلامت جسمانی نیز برخوردار باشد، اما قدرت بدنی در همه بخشهای دامپزشکی مطرح نیست.
علاقه زیاد به حیوانات و سلامت آنها از مهمترین مهارتها و ویژگیهای یک دامپزشک خوب است. در غیر این صورت امکان موفقیت بالا در این شغل و رشته کمتر است. داشتن اطلاعات علمی خوب در مورد حیوانات نیز میتواند مفید و مثمر ثمر باشد.
یک دامپزشک باید توانایی کار در ساعات طولانی و نامنظم را داشته باشد؛ زیرا گاهی ممکن است برای معالجه بیماری یک گاوداری یا مرغداری یا هر مرکز دیگر نگهداری حیوانات مجبور باشد ساعات طولانی بدون وقفه کار کند.
داشتن توانایی جسمی، مهارتهای عملی و قدرت مشاهده خوب؛ گاهی اوقات برای معاینه حیوانات بزرگی مثل اسب و گاو داشتن توانایی جسمی مناسب به دامپزشک کمک میکند.
دامپزشک باید توانایی تصمیمگیری داشته باشد. این مسئله یکی از مهارتهای مورد نیاز برای درمان مناسب حیوانات بیمار به شمار میرود.
داشتن روش دلسوزانه و صبورانه در برخورد با صاحبان حیوانات از وظایف مهم دامپزشک به شمار میرود؛ زیرا در بسیاری از مواقع صاحبان حیوانات نسبت به حیوان دستآموز خود احساس دلبستگی پیدا میکنند؛ بنابراین هنگام معالجه و درمان باید به این نکته توجه زیادی داشت.
وظایف
دامپزشک حیوان را معاینه میکند و بیماریاش را تشخیص میدهد. او بیماریهایی مانند بیماریهای عفونی، حرکتی و تغذیهای و دیگر بیماریها را درمان میکند.
یک دامپزشک شکستگیها را درمان میکند، زخمها را شستوشو داده و مداوا میکند. او در صورت نیاز با استفاده از تکنیکهای ویژه به جراحی حیوان میپردازد.
به صاحب حیوان در مورد تغذیه و نگهداری حیوان مشاوره و هشدار میدهد.
همچنین به صاحبان حیوانات روشهای پیشگیری از بیماریهای مشترک با انسان مانند هاری، بروسلوز، مشمشه و… را میآموزد.
برای تشخیص بیماریها نمونه گرفته و به آزمایشگاه دامپزشکی ارسال و نتایج را تحلیل میکند.
آزمایشهایی مانند نوار قلب، ادرار و مدفوع، سونوگرافی و … را انجام میدهد.
کمک به بهبود زندگی انسان و دام میکند.
انجام معاینات منظم برای بررسی سلامت حیوانات، آزمایش و واکسیناسیون آنها برای مقابله با بیماریها را انجام میدهد.
برای حیوانات بیمار دارو تجویز میکند.
به بررسی محل زندگی حیوانات و مشاوره دادن در خصوص راههای جلوگیری از گسترش بیماری میپردازد.
مدیریت و نظارت بر پرستاران و پرسنل مراقب حیوانات را بر عهده دارد.
به پیشگیری از بروز و شیوع بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان میپردازد.
بازار کار
دامپزشکها میتوانند در وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی، مراکز بهداشتی و درمانی و بیمارستانهای وابسته به دستگاههای دولتی، انستیتو پاستور، انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی، وزارت جهاد کشاورزی، موسسه سرم و واکسنسازی رازی یا سازمان دامپزشکی کشور استخدام شوند.
گاهی مسئول بررسی بهداشت و رعایت استانداردها در باغ وحشها، مغازههای فروش حیوانات خانگی، اصطبلها، بازارهای فروش حیوانات و… خواهند بود. دامپزشک میتواند در بخشهای مختلف کار کند. برخی از آنها که در حوزه سلامت عمومی فعالیت دارند، مسئول پیشگیری و کنترل بیماریهای دام هستند. برخی دیگر که در صنعت هستند، مسئول آزمایش و نظارت بر تولید دارو، محصولات شیمیایی و بیولوژیکی مربوط به حیوانات هستند.
همچنین یک دامپزشک میتواند با موافقت مراجع دولتی نسبت به تأسیس مطب، داروخانه دامپزشکی، آزمایشگاه دامپزشکی و یا مرکز واکسیناسیون دام و طیور اقدام نماید.
اطلاعات دقیقی از میزان درآمد دامپزشکان در کشور در دسترس نیست. درآمد آنها با توجه به محل کارشان متفاوت است. دامپزشکانی که در استخدام دولت هستند، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت میکنند. در بخش خصوصی وضعیت درآمدی آنها متفاوت است. برخی در کلینیکهای دامپزشکی در شهرها درآمد بسیار خوبی دارند و برخی نیز در مراکز دامپزشکی خارج از شهرها، بر خلاف سختی کار زیاد درآمدهای کمی دارند.
بهترین دانشگاههای ایران برای این رشته
بهترین دانشگاههای دامپزشکی به ترتیب زیر است:
گروه A
دانشگاه تهران، دانشگاه شیراز، دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات تهران
گروه B
دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه ارومیه
گروه C
دانشگاه آزاد کرج، دانشگاه کرمان، دانشگاه تبریز، دانشگاه شهرکرد
گروه D
دانشگاه آزاد تبریز، دانشگاه آزاد ارومیه، دانشگاه آزاد گرمسار، دانشگاه آزاد شهرکرد و دانشگاه زابل
گروه E
دانشگاه آزاد کازرون، دانشگاه آزاد بابل، دانشگاه سمنان، دانشگاه خرمآباد، دانشگاه آزاد سنندج و دانشگاه رازی کرمانشاه
گروه F
دانشگاه شوشتر و دانشگاه شبستر
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.